Dự phòng ung thư da: Duy trì thói quen chuẩn y khoa để làn da luôn mạnh khoẻ

Việc chúng ta tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng (sun exposure) đã xảy ra vào giai đoạn ở dưới độ tuổi 18 và ung thư da sẽ âm thầm phát triển trong một quãng thời gian dài (từ 20 năm trở lên mới phát triển và biểu hiện triệu chứng).

Nên nhớ rằng, tia cực tím từ mặt trời (UV) có thể xuyên qua nước, cát, bê tông và tuyết, thậm chí sâu dưới đáy mặt nước. Dù cho là trời có nhiều mây hay sương, bạn vẫn có nguy cơ mắc bị bỏng nắng do tia cực tím mang lại.

Hãy nhớ:

• Tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng vào giờ cao điểm (khung giờ từ 10 giờ sáng đến 3 giờ chiều) và che chắn kết hợp kem chống nắng cẩn thận
• Sử dụng kem chống nắng phổ rộng: Với chỉ số chống nắng SPF trên 30, cùng màng lọc cả tia UVA/UVB (đặc biệt là parsol 1789 hay titanium dioxide) tại bảng thành phần để hỗ trợ tối đa cho da.
• Duy trì thói quen bôi lại kem sau mỗi 2 giờ để duy trì sự bảo vệ tia UV, đặc biệt vào thời điểm phải tiếp xúc nhiều với ánh nắng hay bơi lội.Khi lựa chọn, hãy ưu tiên các dạng kem lâu trôi so với loại thường.
• Thoa son dưỡng có chỉ số SPF từ 15 trở lên.
• Đội mũ có vành và găng tay, áo khoác có khả năng chống tia UV (ưu tiên loại vải đan khít và tối màu).
• Mang kính râm có khả năng chống được tia UV.
• Nếu có đang sử dụng thuốc kháng sinh điều trị bệnh, hãy xin tư vấn của bác sĩ vì có thể bạn sẽ gặp tình trạng da mẫn cảm hơn với ánh nắng.

Ở bất kỳ đối tượng nào, việc tầm soát ung thư luôn cần để phát hiện các yếu tố nguy cơ sinh ung, đặc biệt ở những người tiếp xúc nhiều với tia cực tím UV.

Nếu có bất kỳ yếu tố nguy cơ dưới đây, hãy tầm soát định kỳ hằng năm đối với ung thư da. Càng có nhiều hơn 2 yếu tố nguy cơ trở lên, khả năng tích tụ sinh ung càng cao và dễ khiến bạn mắc phải.

Các yếu tố bao gồm:

• Tiền sử bản thân mắc bệnh hay đã có thương tổn tiền ung
• Dễ có tàn nhang hay bỏng nắng
• Để cơ thể tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng quá nhiều
• Bị bỏng nắng từ nhỏ hay thuở thanh thiếu niên
• Tiền sử gia đình bị ung thư da (melanoma) hay tình trạng có thể tiến triển thành ung thư da như Hội chứng nevi loạn sản (Dysplastic nevus syndrome) hoặc tập hợp các nốt ruồi bất thường (atypical moles)
• Vết sẹo, bỏng mãn tính/không hồi phục
• Xạ trị
• Tiếp xúc với chất độc, chẳng hạn như thạch tín
• Tiếp xúc với HPV, đặc biệt ở các loại 6, 11, 16, 18; liên quan tới ung thư tế bào vảy (squamous cell carcinoma)
• Ghép tạng hay có sử dụng thuốc chống thải ghép

Các dấu hiệu của ung thư hắc tố da, loại ung thư da ác tính nhất trong các loại sinh ung cùng cơ quan sẽ giúp bạn phát hiện sớm thông qua:

• A (Asymmetry - Không đối xứng): Ung thư hắc tố da thường sẽ có giới hạn không đối xứng, trong khi tổn thương lành tính thì có xu hướng ngược lại.
• B (Border irregularity - Bờ không đều): Ung thư hắc tố da thường có bờ không đều dạng khìa hay nham nhở thiếu rõ ràng ngược với tổn thương lành tính.
• C (Color - Màu sắc): Các sắc độ nâu hay đen của ung thư hắc tố thường rất đa dạng trên cùng một mảng thương tổn ác tính, trong khi tổn thương lành tính chỉ có 1 sắc độ nhất định.
• D (Diameter - Đường kính): Từ 6mm trở lên, trong khi nhóm tổn thương lành tính lại từ 6mm đường kính trở xuống.
• E (Evolution - Biến đổi): Các tính chất từ bờ, đối xứng, màu sắc hay đường kính ung thư hắc tố thay đổi liên tục theo thời gian.

Ung thư biểu mô tế bào đáy (Basal Cell Carcinoma)

Là ung thư da thường gặp nhất, ở đối tượng đa phần là nữ giới lựa chọn tắm nắng hay làm nâu da. Tính chất của loại ung thư biểu mô tế bào đáy thường lành tính và không có xu hướng di căn, tuy nhiên việc phát hiện sớm vẫn rất quan trọng để điều trị không xâm lấn kịp thời.

Các tổn thương biểu mô tế bào đáy thường xuất hiện ở các vị trí tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng, với các đặc tính như:

• Vẻ ngoài bóng hay trông như sáp keo
• Lõm trung tâm
• Xuất hiện mạch máu ở thương tổn
• Dễ chảy máu sau chấn thương

Ung thư biểu mô tế bào vảy (Squamous Cell Carcinoma)

Là ung thư da thường gặp thứ. tính chất lành tính nhưng dễ di căn và tái lại nếu không phát hiện/điều trị sớm.

Thương tổn thường xuất hiện ở đầu, tay, tai, lưng, cổ và cẳng - những vùng dễ tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng. Các dấu hiệu thương tổn gồm:

• Gồ, sưng đỏ
• Đóng vảy mỏng
• Dạng loét

Biên và phiên dịch: Đặng Xuân Nghiêm

Nguồn: Uscfhealth.org