Bìm bìm biếc là cây gì? Tác dụng và bài thuốc từ Bìm bìm

Cây bìm bìm biếc hay còn được gọi là bìm Hy Lạp, có tên khoa học là Impomoea cairica (L.) Sweet; Ipomoea palmata Forsk, thuộc họ bìm bìm (Convolvulaceae). Cây có nhiều tên tiếng Việt khác như Hắc sửu, Bìm bìm lam. Có thể dễ dàng bắt gặp bìm bìm mọc hoang ở các bờ rào vườn, ven đường ở các vùng Tam Đảo, Lào Cai, Yên Bái, Thái Nguyên và một số tỉnh khác. 

Đặc điểm sinh thái 

Bìm bìm biếc là loại dây leo bằng thân cuốn, thân cành mảnh và có lông rải rác. Lá cây hình tim, đầu nhọn, dài tầm 14cm, rộng 12cm, xẻ làm 3 thùy, mọc so se, có cuống dài 5-9cm, mặt dưới lá có lông, mặt trên nhẵn, màu lục.

Cụm hoa mọc ở kẽ lá thành xim, mỗi xim từ 1-3 hoa. Hoa bìm bìm có màu lam tím hoặc hồng tím nhạt, cuống hoa ngắn, có lông và mang 2 lá bắc mọc đối, đài hình chuông, có 5 răng đều, hẹp nhọn, mặt ngoài có lông; tràng hình phễu có ống dài khoảng 3 -5 cm, 5 cánh hoa hàn liền, nhị 5 không đều, chỉ nhị phồng và có lông ở gốc, bao phấn hình mũi tên, bầu 3 ô, mỗi ô đựng 2 noãn.

Quả bìm bìm là dạng quả nang, hình cầu nhẵn, màu đen hoặc trắng tùy loại, bên ngoài có lông mềm, đường kính 8mm. Mùa hoa quả rơi vào tháng 9-11.

Bộ phận dùng của Bìm Bìm

Bộ phận dùng làm dược liệu của cây bìm bìm biếc là toàn bộ cây ở dạng tươi hoặc phơi khô.

Hạt bìm bìm biếc dược liệu phơi khô gọi là khiên ngưu tử có hai loại là hạt màu trắng (bạch sửu hay bạch khiên ngưu tử) và hạt màu đen (hắc sửu hay hắc khiên ngưu tử).

Thu hái và chế biến Bìm bìm biếc

Cây bìm bìm biếc mọc hoang ở nước ta khá nhiều, hàng năm vào khoảng tháng 7-10, lúc quả bìm bìm chín nhưng chưa nứt sẽ được hái về, phơi khô, đập tách vỏ để lấy hạt và làm sạch, loại bỏ tạp chất.

• Khiên ngưu tử sống: loại bỏ tạp chất, đập vỡ trước khi dùng.
• Khiên ngưu tử sao: sao Khiên ngưu tử đã làm sạch sạch trên lửa nhỏ cho đến khi hạt hơi phồng, đập vỡ hạt trước khi dùng.

Thành phần hoá học

Hạt bìm bìm biếc chứa 2% 2 chất glycosid gọi là phacbitin, 11% chất béo, acid nilic, lysergol, chanoclavine, isopeniciavin, elymoclavine.

Nhiều nghiên cứu dược lý cho thấy, pharbitin trong hạt bìm bìm (khiên ngưu) có tác dụng tẩy xổ và tăng hoạt động co bóp của ruột. Ngoài ra chất này còn có công dụng chống động kinh và trị một số loại giun, sán.

Theo Đông y, bìm bìm biếc có tác dụng lợi tiểu, sát trùng, trục đờm, tiêu ẩm lợi nhị tiện, tả khí phận thấp nhiệt. Được dùng để điều trị chứng táo bón, phù thũng, bệnh xơ gan, tâm thần phân liệt, nhiễm giun sán, thủy thũng... 

Bài thuốc chữa bí đại tiểu tiện, phù thũng, ngồi nằm không được từ bìm bìm biếc:

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị 1 lượng vừa đủ hạt bìm bìm biếc, rửa sạch và để ráo nước. Sau đó đem tán thành bột mịn rồi cho vào hũ thủy tinh bảo quản. Mỗi lần dùng 3g uống với nước lọc. Uống đều đặn sau 1 - 4 tuần sẽ thấy cải thiện tình trạng.
• Bài thuốc 2: 10g bìm bìm đem rửa sạch rồi cho vào ấm sắc với 300ml nước lọc trên lửa nhỏ cho đến khi còn khoảng 150ml thì tắt bếp. Lọc lấy nước chia thành 2 phần uống vào 2 buổi trong ngày. Duy trì đều đặn một thời gian sẽ thấy bệnh thuyên giảm.
• Bài thuốc 3: chuẩn bị 36g bìm bìm, 500g gừng tươi, 60g đại táo. Đại táo đem nấu chín, bỏ hạt và giã nhuyễn. Gừng rửa sạch, bỏ bỏ, cho vào cối giã nát rồi vắt lấy nước, Tiếp theo cho bìm bìm vào trộn đều cùng đại táo và gừng rồi chưng trên bếp khoảng 30 phút. Chia thành 8 phần bằng nhau uống vào 3 buổi trong ngày lúc bụng đói. Dùng liên tục 4-5 ngày để có kết quả tốt nhất.

Bài thuốc chữa báng bụng do viêm thận mạn tính, xơ gan: chuẩn bị 120g bìm bìm biếc, 30g hồi hương. tất cả đem tán thành bột mịn rồi trộn đều với nhau. Mỗi lần dùng khoảng 6g để uống với nước. Mỗi ngày uống 1 lần lúc bụng đói, dùng đều đặn hàng ngày để cải thiện tình trạng bệnh dần dần.

Bài thuốc trị giun kim, giun đũa: 10g bìm bìm, 10g lôi hoàng và 3g sinh đại hoàng, tất cả đem tán thành bột mịn rồi chia thành 2 phần bằng nhau để uống 2 buổi trong ngày với nước ấm. Trong đó 1 lần uống trước khi đi ngủ để trị giun kim, giun đũa hiệu quả nhất.

Bài thuốc chữa xơ gan thể thủy khí tương kết: 10g bìm bìm, 4g khương hoàng, 10g hải tảo, 12g côn bố, 12g đình lịch và 6g quế tâm. tất cả đem rửa sạch rồi cho vào ấm sắc với 1 lượng nước vừa đủ. Đun sôi vừa lửa đến khi còn khoảng 1 nửa nước thì tắt bếp, vớt bỏ phần bã và giữ lại nước để uống trong ngày. Duy trì uống đều đặn bệnh sẽ thuyên giảm rõ rệt.

Bài thuốc chữa tâm thần phân liệt: 24g bìm bìm, 12g đại hoàng, 16g mạch nha và 12g hùng hoàng, tất cả đem tán thành bột mịn rồi vo thành từng viên khoảng 2g. Mỗi ngày uống 4 viên với nước lọc. Dùng liên tục trong 15 ngày thì ngưng 7 ngày rồi tiếp tục dùng để đạt kết quả chữa bệnh mong muốn.

Để đạt hiệu quả chữa bệnh tốt nhất từ bìm bìm biếc và đảm bảo an toàn, bạn cần lưu ý một vài vấn đề sau:

• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng bìm bìm để chữa bệnh
• Sử dụng đúng theo liều lượng chỉ định của thầy thuốc, bác sĩ, tuyệt đối không nên lạm dụng sử dụng quá liều có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe
• Dùng các bài thuốc liên tục, đều đặn theo hướng dẫn để đạt hiệu quả tốt nhất
• Theo dõi phản ứng cơ thể trong suốt quá trình dùng thuốc, nếu thấy có biểu hiện lạ cần ngưng thuốc ngay và đến cơ sở y tế để được kiểm tra.
• Phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ, phụ nữ đang cho con bú, trẻ sơ sinh, người đang dùng thuốc tây điều trị bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ và cẩn trọng vì một số thành phần trong dược liệu có thể gây tác dụng phụ, phản ứng với thuốc đang dùng.

Trên đây là những thông tin về cây bìm bìm biếc và các bài thuốc chữa bệnh hữu hiệu từ dược liệu quen thuộc này, hi vọng có thể giúp bạn có thêm kiến thức hữu ích về vị thuốc bìm bìm. Tuy khá phổ biến và dễ dùng làm thuốc nhưng bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng dược liệu để trị bệnh.</span