Cây Tắc

• Tên tiếng Việt: Quất, Kim quất, Tắc.
• Tên khoa học: Fortunella japonica (Thunb.) Swingle, Citrus japonica Thunb.
• Họ: Rutaceae (Cam).
• Công dụng: Chữa ho, đau bụng, thổ huyết (Quả sắc uống). Khản cổ, mất tiếng (Quả hấp đường uống). Quả ngâm rượu uống chữa gan uất kết, tỳ vị yếu, trị đờm tích.

Cây cao khoảng từ 1 - 5m, có nhiều cành lá. Lá cây hình xoan, màu xanh, là lá đơn, mọc so le. Hoa mọc thành chùm ở nách lá hoặc ngọn cây, hoa có màu trắng. Quả thường ra từ tháng 12 đến tháng 3 hằng năm, có hình cầu, kích thước khoảng 2 - 3cm, màu vàng cam, nạc quả chua và có nhiều hạt nhỏ.

Cây được phân bố rộng khắp nước ta, thường được trồng làm cảnh vào dịp tết nguyên đán vì cây có nhiều cành lá sum sê, nhiều quả màu vàng cam bóng rất đẹp.

Quả thường được thu hái để chế biến thành dược liệu. Ngoài ra lá và vỏ cây cũng có thể được dùng.

Quả cũng có thể được chế biến thành mứt Quất, một món ăn của ngày Tết.

Quả Quất có mùi thơm, vị ngọt, chua và tinh dầu thơm cay của vỏ. Quả Quất được dùng dưới dạng quả còn non hoặc đã chín.

Bộ phận sử dụng là quả (tên khoa học là Fructus Fortunellae Japonicae.). Ngoài ra lá và vỏ cây cũng có thể được dùng.

Dịch quả Quất chứa pectin 10%, Vitamin C 0,13 – 0,24 mg%, Fe 5,1 mg% , Cu 0,8 mg%, đường, acid hữu cơ và chất fortunelin. Vỏ quả quất chứa tinh dầu gồm 25 thành phần. Trong đó có a-pinen 0,4%, bpinen 2,7%, sabinen 2,8%, limonen 8,4%, bocimen 0,3%, linalol 1,55%.

Theo y học cổ truyền

Theo Đông y, quả Quất có vị ngọt chua, tính ấm, quy kinh phế, vị, can. Tác dụng:

• Hóa đờm, trị ho, giải uất, tiêu thực, giải rượu.
• Giảm ho, cầm máu, chống nôn.
• Giải cảm, trị cảm mạo phong hàn.

Theo y học hiện đại

Giúp phòng ngừa xơ vữa mạch máu: Quả quất có thể làm giảm cholesterol trong máu, giúp phòng ngừa xơ vữa.

Khả năng kháng viêm, kháng khuẩn, tăng cường hệ miễn dịch.

Chống oxy hoá, an thần, hạ huyết áp.

Quất có thể dùng để chế biến các món ăn như Quất muối (quả Quất rửa sạch, xếp vào hủ xen kẽ 1 lớp muối, 1 lớp quả rồi đem phơi nắng). Mỗi lần dùng 5 - 10 quả pha nước uống có thể cho thêm đường hoặc mật ong.

Chữa đầy bụng, khó tiêu, lạnh bụng: Ăn tươi quả Quất, liều dùng không hạn chế, nhưng nên dùng một lần tối đa khoảng 10 - 12 quả quất.

Trị cảm mạo

Chuẩn bị: Lá Quất 30g.

Thực hiện: Thêm nước (khoảng 3 chén) và sắc còn 1 chén, pha thêm đường vừa đủ dễ uống, uống khi nóng.

Điều trị nôn

Chuẩn bị: Vỏ Quất, gừng tươi, mỗi thứ 9g.

Thực hiện: Nung mỗi thứ 9g, sắc uống.

Trị ho có đờm

Chuẩn bị: 5 quả Quất.

Thực hiện: Thêm đường phèn và hấp cách thủy, ăn ngày 2 lần trong 3 ngày liên tục.

Trị nôn ra máu

Chuẩn bị: Hạt Quất 20 g.

Thực hiện: Bóc bỏ vỏ lấy nhân, sao vàng, giã nhỏ, sắc lấy nước uống 2 lần 1 ngày.

An thần giảm ho

Chuẩn bị: 2 quả Quất.

Thực hiện: Chỉ lấy thịt quả, thêm ít bột ngó sen, hoa quế và đường, nấu chè ăn.

Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát.

Ngoài việc dùng quả để ăn uống và làm mứt, làm nước quả nấu đông, xirô, người ta còn dùng quả làm thuốc. Nay ta dùng quả làm thuốc ngậm chữa ho, viêm họng (thường chưng với đường phèn hoặc Mật ong), và cũng dùng lá và vỏ có tác dụng như Quýt. Mứt tắc hoặc tắc ngâm đường dùng rất tốt vừa bổ dưỡng vừa trị ho. Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ Tắc (Quất). Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại dược liệu này