Cây xô thơm là gì? Công dụng và cách sử dụng hiệu quả

Tên gọi và nguồn gốc

Cây xô thơm hay còn được gọi là xôn, hoa xôn. Đây là một loài thực vật có hoa thuộc họ Hoa môi. Nó được Carolus Linnaeus miêu tả khoa học lần đầu tiên vào năm 1753, với tên gọi khoa học là Salvia officinalis. Tên tiếng anh của cây xô thơm là Sage. 

Là loài cây có nguồn gốc từ vùng địa Trung Hải có giá trị kinh tế cao. Nó được sử dụng trong ngành công nghiệp mỹ phẩm và dược phẩm nói chung. Sau này, cây xô thơm được du nhập vào châu Âu và cả châu Á. Tại Việt Nam, bạn có thể bắt gặp loài cây này ở các tỉnh miền Bắc.

Cây xô thơm có tên tiếng Anh là Sage

Đặc điểm sinh thái của cây xô thơm

Cây xô thơm là một loài cây hoang dã, mọc thành bụi. Chúng thường xuất hiện nhiều ở các khu rừng rậm rạp hoặc các vùng núi cao. Là loài cây thân thảo, có chiều cao trung bình từ 60-100cm. Cây mang màu xanh, xám, hoặc màu tím. Trên thân cây cũng được phủ đầy lông và sở hữu một mùi rất đặc trưng.

 Lá cây xô thơm có màu xanh lục nhạt. Trên bề mặt lá được phủ nhiều lông tơ. Hoa của cây xô thơm có màu tím đặc trưng dễ nhận biết. Bông hoa có kích thước nhỏ, dạng hình ống. Hoa mọc thành chùm. Mùa hoa xô thơm rơi vào khoảng từ tháng 5 đến tháng 8 hàng năm.

Hoa xô thơm có màu tím vô cùng đặc trưng

Thành phần hóa học

Cây xô thơm có chứa 1 - 2.5% tinh dầu như cineol, monoterpen, borneol, thujon, camphor,... Ngoài ra, trong loại cây này còn chứa tanin 2 - 6%, flavonoid 1 - 3% và nhiều hoạt chất chống oxy hóa khác.

Cây xô thơm hay cây Sage được biết đến là một loài thảo dược quý hiếm. Do đó, đây là một loài cây mang đến nhiều công dụng tuyệt vời đối với sức khỏe con người như:

Tăng cường nhận thức và trí nhớ

Đã có các thử nghiệm cho thấy các loại tinh dầu có trong cây xô thơm có khả năng ức chế 46% AChE - một chất có khả năng gây suy giảm chất dẫn truyền thần kinh. Không chỉ thế, chiết xuất của loài thảo dược này còn có thể bảo vệ các tế bào não khỏi tác động của sự tích tụ cholesterol và viêm. Trong xô thơm có axit rosmarinic là chất có khả năng chống viêm hiệu quả.

Tác dụng chống lão hóa

Trong cây xô thơm có chứa nhiều chất chống oxy hóa như axit rosmarinic và carnosol. Các chất này có tác dụng chống lão hóa, ngăn ngừa nếp nhăn hình thành bằng cách tăng sinh tế bào. Hơn nữa, hợp chất Sclareol, có khả năng ức chế tổn thương do tia UVB gây ra cho làn da. Đồng thời, nó còn giúp chống nấm và vi khuẩn gây hại cho da.

Cây xô thơm có chứa nhiều chất chống oxy hóa

Hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường

Khi sử dụng trà xô thơm, nó sẽ có tác dụng như Metformin - một loại thành phần có trong các loại thuốc trị bệnh tiểu đường. Loại trà này được dùng như một phương thuốc truyền thống chống lại bệnh tiểu đường ở nhiều quốc gia. Các hợp chất có trong loại trà này khả năng làm giảm lượng đường trong máu lúc đói. Nó giúp hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường và phòng ngừa chứng rối loạn đường huyết.

Giảm nguy cơ ung thư

Theo kết quả nghiên cứu về cây xô thơm, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy chất Acid Ursolic. Chất này có thể ngăn chặn hiệu quả sự xâm lấn, di căn của các tế bào ung thư hắc tố ác tính. Các chất Diterpenoids, Sesquiterpen có trong rễ của cây xô thơm có tác dụng chống ung thư trên các tế bào ung thu thư gan và ruột kết.

Cải thiện sức khỏe răng miệng

Có thể bạn chưa biết rằng, cây xô thơm có thể bảo vệ răng miệng hiệu quả ở cả người lớn và trẻ em. Bởi vì cây xô thơm có tác dụng kháng khuẩn và ức chế sự phát triển của các vi khuẩn làm hỏng thực phẩm như Enterobacter cloacae và Bacillus subtilis.

Đây là một loài cây có hương vị và mùi thơm đặc trưng. Nó được sử dụng để làm hương vị cho nhiều món ăn cho nền ẩm thực của nhiều quốc gia. Bạn có thể sử dụng cây xô thơm theo các cách sau:

Vò nát lá xô thơm và cho vào món ăn trong giai đoạn chế biến cuối cùng. Hoặc bạn có thể thêm vào công thức làm nước sốt, bơ hỗn hợp, bánh mì, bánh ngọt để làm tăng hương vị cho các món ăn. Ngoài ra, bạn còn có thể sử dụng lá xô thơm tươi vào trà hoặc các thức uống khác như cocktail chẳng hạn.

Tại Ý, người ta sử dụng lá Sage để tạo mùi thơm cho nước sốt cà chua. Nó sẽ giúp làm tăng hương vị cho các món mì ống. Ở Pháp, người ta sử dụng lá Sage kết hợp với một số nguyên liệu khác như húng quế, lá nguyệt quế, mùi tây để chế biến xúc xích. Tại Canada và Hoa Kỳ, cây xô thơm đã trở thành nguyên liệu của món gà tây - món ăn truyền thống.

Lá xô thơm được sử dụng nhiều trong chế biến thức ăn

Cây xô thơm mang đến nhiều công dụng tuyệt vời đối với sức khỏe của con người. Tuy nhiên, loại trà này cũng có một số tác dụng phụ hiếm gặp mà bạn cần lưu ý khi sử dụng:

• Hạn chế dùng cây xô thơm cho những người đã có tiền sử động kinh, co giật vì sẽ tăng nguy cơ tái phát.
• Không dùng loại thảo dược này 15 ngày trước khi thực hiện phẫu thuật.
• Không sử dụng xô thơm khi dùng thuốc hạ huyết áp. Bởi nó có thể sẽ khiến huyết áp bị hạ đột ngột, gây chóng mặt, đổ mồ hôi, khó chịu.
• Đối với những người bị suy gan, suy thận cũng không nên dùng lá xô thơm. Nguyên do là vì nó có khả năng làm bệnh nặng hơn.
• Đối với những người mắc bệnh về nội tiết tố, tốt nhất hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng thảo dược này. Bởi vì cây xô thơm có thể làm rối loạn hormone. Đặc biệt nó sẽ làm rối loạn hormone estrogen gây ra bệnh ung thư nghiêm trọng ở phụ nữ.
• Đối với phụ nữ mang thai không được dùng lá xô thơm, vì nó có thể dẫn đến sảy thai. Phụ nữ đang cho con bú cũng không được sử dụng lá của loài cây này, vì sẽ giảm tiết sữa.

Không sử dụng lá xô thơm cho phụ nữ mang thai

Trên đây là những thông tin về đặc điểm, thành phần, công dụng, cách sử dụng và các lưu ý khi sử dụng cây xô thơm để bạn đọc hiểu rõ hơn về loài cây này. Ngoài ra, bạn có thể tự trồng cho mình một chậu cây  xô thơm tại nhà để vừa làm cảnh vừa sử dụng khi cần thiết nữa nhé!