Chè dây: Dược liệu quý trong điều trị bệnh dạ dày

Cây Chè dây có nhiều tên gọi khác như Bạch liễm, Trà dây, Thau rả, Khau rả, Hồng huyết lon, Điền bổ trà, Ngưu khiên tỵ, Chè hoàng gia, song nho Quảng Đông. Cây có tên khoa học là Ampelopsis cantoniensis (Hook. et Arn.) Planch - một loài thực vật thuộc họ Nho (Vitaceae).

Đặc điểm Chè dây 

Chè dây thuộc dạng cây leo có thân và cành hình trụ, cao không quá 1m, trên thân có các lông nhỏ. Dây leo thường dài khoảng 2-3m, thường bám vào thân của cây khác, tua cuốn mọc đối diện với lá và chia thành 2-3 nhánh. Cây thường mọc hoang trong rừng.

Lá kép lông chim, mọc so le, có 7 - 13 lá chét. Lá dài khoảng 2,5 đến 7,5cm, đầu nhọn, gốc tròn, nhẵn. Mép lá có răng cưa, mặt trên lá lúc khô có các vết như nấm mốc, mặt dưới màu nhạt. Thường có 7-13 lá

Hoa cây chè dây gần giống với nụ tam thất, hoa có màu trắng và mọc thành từng chùm. Hoa nở vào tháng 6-7 và ra qua vào khoảng tháng 9. Quả của cây có màu đỏ và nhỏ như quả si.

Vị thuốc Chè dây được tìm thấy ở nhiều nước trên thế giới như Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia và các nước Đông Dương. Ở Việt Nam, cây mọc hoang ở nhiều nơi, đặc biệt là vùng đồi núi và các khu rừng. Cây phân bố nhiều nhất ở các tỉnh Hòa Bình, Lào Cai, Lạng Sơn, Nghệ An, Quảng Ninh… cho tới Lâm Đồng, Đồng Nai.

Bộ phận dùng

Bộ phận chính của cây Chè dây dùng để làm dược liệu là phần thân và lá. Ngoài ra phần rễ cũng được dùng trong một số bài thuốc chữa bệnh.

Thu hái và chế biến

Trà dây được thu hoạch quanh năm, vào thời điểm chưa ra hoa. Sau khi hái về, các bộ phận được sơ chế loại bỏ những lá hỏng, lá sâu và thái nhỏ, phơi khô trực tiếp dưới ánh nắng. Lúc này có thể dùng lá và thân cây đã phơi khô để uống như trà, vừa thơm vừa có công dụng trị bệnh rất tốt.

Dược liệu sau khi phơi khô hoặc sao vàng sẽ có những đốm trắng xuất hiện như bị mốc. Đây thực chất là nhựa tuyết chè dây bám vào thân, sau khi phơi sẽ có màu như vậy nên bạn hoàn toàn có thể yên tâm sử dụng.

Thành phần hoá học

Chè dây có các thành phần chính là flavonoid và tanin, chứa 2 loại đường là Glucose và Rhamnose. Phân lá chứa khoảng 10.82 -13.30% tanin, flavonoid toàn phần chiếm khoảng 18.15 +/- 0.36% trong đó myricetin chiếm 5.32+/- 0.04%.

Theo y học dân gian truyền lại, chè dây chứa rất nhiều giá trị dược liệu, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm và có khả năng trị các bệnh như mụn nhọt, tê thấp, cảm mạo, viêm họng, đặc biệt là hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày và đau bao tử.

Qua nhiều nghiên cứu khoa học, y học hiện đại công nhận rất nhiều công dụng của Chè dây như:

• Hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày -  tá tràng, viêm hang vị dạ dày
• Hỗ trợ điều trị chứng ợ hơi, khó tiêu, ợ chua, đau rát thượng vị
• Có tác dụng an thần, hỗ trợ điều trị chứng mất ngủ
• Hỗ trợ điều trị cho người huyết áp cao, giúp ổn định huyết áp, giải độc cơ thể
• Hỗ trợ tiêu viêm, giảm đau và liền sẹo, làm lành các vết loét do vi khuẩn HP

Dưới đây là một số bài thuốc phổ biến sử dụng dược liệu Chè dây:

Bài thuốc chữa viêm dạ dày tá tràng: chuẩn bị 10-15g lá chè dây khô hoặc sao vàng. Cho dược liệu vào ấm trà rồi cho vào 1 lít nước sôi, lắc nhẹ và đổ nước này đi. Sau đó cho thêm 100ml nước sôi vào hãm trà trong khoảng 15 phút. Nên dùng trà khi còn ấm, uống liên tục trong khoảng 15-20 ngày cho mỗi lần điều trị

Chữa đau nhức, tê thấp: Dùng 1 lượng vừa đủ lá chè dây tươi đem giã nát rồi hơ trên lửa nóng. Gói lá thuốc vào một miếng vải mỏng và đắp trực tiếp lên khu vực đau nhức

Bài thuốc phòng bệnh sốt rét: chuẩn bị 60g chè gây, 12g rễ cỏ xước, 60g lá hồng bì, 12g lá đại bì, 12g tía tô, 12g lá hoặc vỏ cây vối, 12g rễ xoan rừng. Đem tất cả các vị thuốc thái nhỏ rồi phơi khô. Sau đó cho hết vào ấm, sắc thuốc trên lửa nhỏ cùng 400ml nước cho đến kho còn khoảng 100ml là có thể dùng. Uống thuốc khi còn ấm. Chỉ nên dùng 3 ngày 1 thang vì thuốc có mục đích hỗ trợ phòng bệnh.

Chữa cảm mạo, hầu họng sưng đau: cho 15-60g chè dây vào ấm sắc cùng nửa thăng nước trên lửa nhỏ trong 15 phút. Chia thuốc thành nhiều lần uống trong ngày, nên dùng khi ấm với liều lượng ngày 1 thang

Bài thuốc chữa trúng độc thực vật do vi khuẩn: Lấy 50g rễ chè dây tươi và 15g gừng cho vào ấm, sẵ với 2 chén nước trên lửa nhỏ cho đến khi còn 1 chén. Uống thuốc khi còn ấm, dùng ngày 1 thang. Trẻ em, người gia hoặc bệnh nhẹ nên giảm liều lượng xuống.

Chữa áp xe: 15g chè dây cho vào nồi cùng với nửa rượu nửa nước, sẵ trên nửa nhỏ lấy thuốc uống. Hoặc có thể cho thêm thịt heo vào hầm rồi ăn khi còn nóng.

Chữa đau dây thần kinh tọa: lấy 15-30g rễ hoặc thân chè dây, cho vào ấm sắc với nước để uống, ngày dùng 1 thang. Kết hợp dùng lá chè dây tươi giã nát, sao nóng rồi đắp lên vùng đau nhức để tăng hiệu quả điều trị.

Dù rất lành tính và có nhiều công dụng chữa bệnh nhưng nếu sử dụng Chè dây đúng cách có thể gây ra các vấn đề rắc rối. Vì vậy bạn cần lưu ý:

• Không dùng quá 70g/ ngày vì chè dây có dược tính cao, có thể khiến cơ thể khó chịu
• Tránh dùng thuốc sắc để qua đêm, có thể bị đau bụng, tiêu chảy
• Những người bị huyết áp thấp không nên sử dụng dược liệu này, nhất là lúc đói.

Trên đây là những thông tin về đặc điểm, dược tính, công dụng và các bài thuốc chữa bệnh từ cây Chè dây. Tuy có nguồn gốc tự nhiên và khá phổ biến nhưng sử dụng dược liệu này để trị bệnh cũng có chỉ định và các tác dụng phụ nếu dùng không đúng cách. Vì vậy bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc người có chuyên môn nếu muốn sử dụng Chè dây lâu dài với mục đích chữa bệnh.