Cúc hoa trắng là gì? Tác dụng và vị thuốc từ cúc hoa trắng

Cúc hoa trắng có tên khoa học là Chrysanthemum morifolium Ramat. Ngoài ra, loài cây này còn có tên tiếng việt là bạch cúc. Cây có họ Cúc - Asteraceae, chi Chrysanthemum L.

Loài cúc hoa trắng này được phân bố chủ yếu ở vùng ôn đới ẩm và vùng cận nhiệt đới Bắc bán cầu. Ở Việt Nam, cúc hoa trắng có rất nhiều giống, khoảng 5 đến 6 loài. Chúng được trồng ở khắp mọi miền, từ đồng bằng cho đến các vùng núi cao ở nước ta.

Đặc điểm sinh thái

Cúc hoa trắng là một cây sống một năm hay lâu năm. Cây có thân đứng, có rãnh. Lá cây mọc so le nhau, có hình trứng hoặc hình trái xoan. Lá có từ 3 đến 5 thùy. Gốc lá thuôn, có đầu tròn hoặc hơi nhọn. Mép lá có khía răng không đều. Mặt trên của lá có màu xanh sẫm bóng, mặt dưới của lá được phủ lông màu trắng. Ở cuống lá có tai. 

Cúc hoa trắng không chỉ để làm cảnh mà còn là một loại dược liệu

Hoa mọc thành cụm ở ngọn thân hoặc ở đầu cành. Bao chung lá bắc là những lá phía ngoài có hình chỉ, lông trắng. Các lá bên trong cũng thuôn, có hình trái xoan. Bông hoa cúc trắng có 1 đến 2 vòng cánh hoa ngoài cùng có hình lưỡi màu trắng. Ở giữa bông có các hình ống màu vàng nhạt. Tràng hoa cúc trắng có hình ống, 6 thùy nhỏ, không có mào lông, nhị 5 và bầu nhẵn. Quả bế có hình gần giống hình trái xoan.

Bộ phận dùng của cúc hoa trắng

Bộ phận của cúc hoa trắng được y học cổ truyền sử dụng làm thuốc là hoa khô. Đây là những bông hoa còn nguyên vẹn bông, màu sắc tươi sáng, có mùi thơm đặc trưng.

Thu hái, sơ chế và bảo quản

Thu hái: Hoa cúc trắng được thu hái khi vừa mới nở. Hoa thường được thu hoạch vào cuối thu, đồng đông. Thời gian này sẽ rơi vào từ tháng 9 đến tháng 11 trong năm khi vừa mới chớm nở.

Sơ chế: Hoa khi mới hái về được đem quây cót rồi sấy diêm sinh trong vòng 2-3 giờ cho đến khi thấy hoa chín mềm là được. Nếu hoa còn sống thì hoa sẽ bị hỏng. Sau đó, đem hoa đi nén một đêm, ép càng chặt càng tốt cho đến khi có nước chảy ra. Cuối cùng, đem phơi hoa khoảng 3 đến 4 nắng. Nếu trời râm thì phải sấy diêm sinh. Cứ khoảng 5-6 kg hoa tươi sẽ cho ra 1kg khô.

Bảo quản: Dược liệu cúc hoa trắng đã được sơ chế cần được bọc kín. Có thể dùng hũ nhựa hoặc hũ thủy tinh để đựng. Lưu giữ dược liệu ở nơi thoáng mát, có nhiệt độ phòng và tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời. Nếu lấy ra dùng thì cần đậy kín bao bì sau mỗi lần sử dụng. Tránh bảo quản cúc hoa trắng ở những nơi có nhiệt độ cao hoặc gần nguồn nước.

Thành phần hóa học

Trong cúc hoa trắng có chứa các thành phần như:

• Tinh dầu có những chất như chrysanthemol, camphor, monobornylphtalat.
• Flavonoid bao gồm: luteolin, quercetin, apigerun , glucosid. apligenin , galactopyranosid, acacetin, acacilin, baicallin, luteollin, methoхуlutcolіn.
• Axit phenol: axit clorogenic axit quinic, lafciat, axit quinic.
• Sesquiterpen bao gồm: chlorochrymorin, chrysandiol, chrysartemin A, chrysartemin B.
• Một số thành phần khác: Hydroxy pseudotarasterol palmitat, ester của acid acetic, acid elagic.

Theo y học cổ truyền

Dược liệu cúc hoa trắng có vị ngọt đắng, tính bình và hàn nhẹ. Nó có tác dụng thanh nhiệt, tiêu độc, sơ phong, khứ ế, bình can, giảm đau. Cúc hoa trắng được dùng để trị các bệnh:

• Cao huyết áp
• Hoa mắt
• Đầu đầu
• Chóng mặt
• Suy nhược cơ thể, thần kinh
• Mụn nhọt, mụn đầu đinh
• Các chứng do phong nhiệt
• Bệnh phong thấp
• Viêm não Nhật Bản
• Sưng đau âm hộ
• Say rượu
• Viêm amidan mãn tính
• Suy giảm thị lực
• Nhức đầu…

Cúc hoa trắng là dược liệu có vị ngọt đắng, tính bình

Theo y học hiện đại

Theo nghiên cứu hiện đại, hoa cúc trắng có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe như:

• Giúp hỗ trợ kiểm soát lượng đường trong máu ở các bệnh nhân bị đái tháo đường.
• Tác dụng kháng khuẩn, tăng cường hệ miễn dịch.
• Có tác dụng giải độc gan, trị ghẻ ngứa và phát ban.
• Tác dụng an thần, giảm căng thẳng thần kinh, giúp ngủ sâu hơn, ngon giấc hơn.
• Làm giảm huyết áp, giảm mỡ máu
• Giúp kích thích tiêu hóa, làm tăng cường khả năng hấp thu và chuyển hóa chất dinh dưỡng
• Giúp cải thiện thị lực, chống khô, đau hoặc nhức mỏi mắt.
• Có tác dụng chống co thắt các cơ trơn trong tử cung, làm giảm đau bụng kinh.
• Có tác dụng giải cảm, hạ sốt

Chữa trị tăng huyết áp ở bệnh nhân có vữa xơ động mạch, chóng mặt, ù tai: Dùng cúc hoa trắng, mẫu đơn và lá dầu mỗi loại 10g, sinh địa và vỏ ngọc trai mỗi loại 25g, phục linh và sơn thù du mỗi loại 12g cùng với 15g sơn dược. Đem thang thuốc này sắc với 800ml đến khi còn 300ml. Chia thuốc đã sắc thành 3 lần uống trong ngày. 

Chữa trị tăng huyết áp ở bệnh nhân có bệnh than: Cúc hoa trắng, kỷ tử, sơn thù du, trạch tả  mỗi vị 10g cùng phục linh, sinh địa, sơn dược, thạch hộc, mỗi vị 12g kết hợp với 6g mẫu đơn. Tất cả đem sắc với 800ml còn 300ml. Đem chia thuốc đã sắc thành 3 lần uống trong ngày.

Chữa trị viêm não Nhật Bản B: Cúc hoa trắng, liên kiều, kim ngân hoa mỗi loại 10g, cam thảo, hoàng cầm với thanh cao mỗi loại 6g, dành dành và cát cánh mỗi loại 5g cùng với 31g thạch cao và 2g bạc hà. Đem thuốc sắc với 300ml nước trong vòng 20 phút, uống tất cả trong một lần.

Thuốc có tác dụng tán phong nhiệt, giải độc, làm sáng mắt: Dùng thang thuốc bao gồm các vị như cúc hoa trắng, cam thảo, sinh khương, thạch cao, câu đằng, trần bì, nhân sâm, mạch môn, bán hạ, phục linh, phòng phong.

Chữa trị ho: Lấy 20g cúc hoa trắng cùng với tang bạch bì và hạt tía tô mỗi loại 8g. Tất cả đem sắc uống.

Chữa trị mụn nhọt: Lá cúc hoa trắng đem giã nát với muối rồi dùng thuốc đắp vào mụn nhọt.

Cúc hoa trắng được dùng trong nhiều bài thuốc trị bệnh

Để sử dụng dược liệu an toàn, không dùng cúc hoa trắng cho các đối tượng sau:

• Trẻ em
• Phụ nữ đang mang thai
• Phụ nữ đang cho con bú
• Những người có tiền sử bị dị ứng với cúc hoa trắng hoặc một trong các thành phần có trong dược liệu.

Cúc hoa trắng là một trong những vị thuốc cổ truyền được sử dụng từ rất lâu trong dân gian. Dược liệu này đã được dùng nhiều trong các bài thuốc chữa bệnh và cuộc sống hằng ngày. Tuy nhiên, để kiểm soát rủi ro và những tác dụng không mong muốn, hãy tham  khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.