Địa long là gì? Tác dụng và vị thuốc từ địa long

Địa long có tên gọi khoa học là Lumbricus sp, họ là Megascolecidae - Giun đất. Ngoài cái tên gọi là Địa long ra thì nó còn nhiều tên gọi khác là Thổ long, Giun đất, Trùn đất, Can địa long, Khưu dẫn cùng nhiều tên gọi khác. 

Giun đất thường sống ở những nơi có đất ẩm ướt, giàu mùn hữu cơ như bụi chuối lâu năm. Hầu hết ở Việt Nam chỗ nào cũng có giun đất sinh sống. Chúng thuộc chi Pheretima SP.

Đặc điểm sinh thái

Giun đất dài khoảng từ 10 đến 35cm, rộng khoảng 5-15mm. Thân con giun có nhiều đột. Ở mặt bụng và hai bên thân có 4 đốt lông ngắn nhưng rất cứng. Nhờ vậy, giun đất có thể di chuyển được.

Đặc biệt là giun đất không có mắt. Tuy nhiên, nó vẫn có cảm giác với ánh sáng, bởi vì nó dưới da của nó có các tế bào cảm giác ánh sáng riêng lẻ phân tán. Loài động vật này chưa có cơ quan hô hấp riêng, nên chúng thực hiện hô hấp qua da.

Đây là loại động vật lưỡng tính, các tuyến sinh dục tập trung tại một số đốt trên thân. Khi trưởng thành, cơ thể của giun đất sẽ hình thành đai sinh dục. Tuy nhiên, chúng sẽ không tự thụ tinh mà sẽ thụ tinh chéo. 

Giun đất có nhiều đốt, ăn mùn hữu cơ

Giun đất ăn mùn hữu cơ. Là động vật sợ ánh sáng nên tự chui ra khỏi mặt đất. Chỉ lúc có mưa lớn khiến bùn đất bị trũng xuống, không còn độ xốp thì giun đất sẽ bò lên để hô hấp. Chúng thải ra những viên bã và đất tròn xíu, còn được gọi là phân giun. Trong Đông y còn được gọi là Khâu dẫn nên hay Địa long nê. 

Bộ phận dùng của địa long

Bộ phận sử dụng để dùng làm thuốc của giun đất là toàn thân.

Thu bắt, sơ chế và bảo quản

• Thu bắt

Để thu bắt giun đất, cần phải lựa chọn những chỗ đất xốp ẩm, gốc bụi chuối lâu năm. Muốn bắt giun dễ dàng thì lấy nước lá nghể răm hay nước bồ kết, nước chè, ngâm nước đổ lên đất để giun bò trườn lên. Tuyệt đối không dùng giun tự nhiên bò lên mặt đất vì đây là những con giun có bệnh.

• Sơ chế

Khi bắt thì nên bỏ giun vào thùng đã có chứa sẵn lá tre, rơm hoặc tro. Sau đó đem rửa sạch chúng bằng nước ấm cho sạch chất nhớt. Tiếp tục ép đuôi vào gỗ để mổ dọc thân giun rồi rửa sạch đất trong bụng. Cuối cùng đem phơi hoặc sấy khô thành vị thuốc địa long rồi đem cất.

• Bảo quản

Địa long là vị thuốc dễ bị ẩm mốc. Do đó, cần bảo quản dược liệu trong lọ kín. Đem đặt ở nơi thoáng mát và khô ráo, tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp.

Cần bảo quản dược liệu ở nơi khô thoáng

Thành phần hóa học

Trong dược liệu địa long có chứa một số thành phần như:

• Lumbroferine, Lumbritin, Terrestro-lumbrolysin, Hypoxathine, Xan thine, Adenine, Guanine, Choline, Guanidine, nhiều loại Acid amin, Vitamin và muối hữu cơ .
• Lumbritin, Lumbofebin, Terrestro-lumrilysin.
• Hypoxanthine, Xanthine, Adenine, Guanine, Guanidine, Choline, Alanine, Valine, Leucine, Phenylalanine, Tyrosine, Lysine 

Một số tác dụng của loại dược liệu địa long:

• Tác dụng đối với phế quản: Địa long có tác dụng làm giãn phế quản, nhờ đó sẽ hạ cơn suyễn ở người bệnh.
• Thuốc có tác dụng làm giảm huyết áp chậm nhưng lâu dài. Nó có thể làm giãn mạch nội tạng.
• Trong dược liệu có chất làm tăng hoạt tính của Fibrin giúp chống hình thành huyết khối. 
• Có tác dụng làm hưng phấn tử cung, diệt tinh trùng. 
• Có tác dụng hạ nhiệt ở những bệnh nhân bị sốt. 
• Có tác dụng lên hệ thần kinh trung ương.

Bài thuốc trị bán thân bất toại, không nói được

Dùng 15g hoàng kỳ, 8g đương quy, 6g xích thược cùng với địa long, xuyên khung, đào nhân và hồng hoa mỗi loại 4g. Tất cả đem sắc với 600ml nước cho đến khi còn 200ml thuốc. Uống thuốc mỗi ngày 3 lần. 

Địa long được dùng trong nhiều bài thuốc trị bệnh

Chữa trị ứ huyết do thấp đàm, kinh lạc ứ tắc gây đau

Xuyên ô đầu, thảo ô đầu, địa long, thiên nam tinh, mỗi loại 8g cùng nhũ hương và một dược, mỗi thứ 6g. Đem tất cả đi tán bột rồi chưng với rượu, làm thành viên. Mỗi lần dùng chỉ cần uống 1 viên với nước sắc kinh giới hoặc tứ vật thang. 

Chữa trị răng sâu đau

Dùng địa long hòa nước muối, trộn miến rồi nhét vào trên răng để giảm đau. 

Chữa trị sốt cao co giật bằng

Địa long và liên kiều mỗi loại 10g, câu đằng và kim ngân hoa mỗi loại 12g cùng với 3g toàn yết đem sắc uống. Hoặc đem tán nhuyễn 100g địa long cùng cùng 30g chu sa tán nhuyễn rồi làm thành viên. Mỗi lần uống 3g thuốc. 

Bài thuốc hoạt lạc, giảm đau

Bài thuốc này dành cho những người bị bệnh thấp nhiệt trở lạc, đau khớp, sưng nóng đỏ đau, đi tiểu ít, nước tiểu vàng. Dùng xuyên ô đầu, thảo ô đầu, địa long khô, thiên nam tinh mỗi loại 8g cùng với nhũ hương và  một dược mỗi loại 6g. Tất cả dược liệu đem nghiền thành bột, phun rượu vào rồi làm viên hoàn. Mỗi lần dùng 4g thuốc đem uống với nước sắc kinh giới hoặc nước sắc thang Tứ vật. 

Chữa trị viêm tắc tĩnh mạch

Dùng thang thuốc có chứa các vị thuốc bao gồm: Thổ miết trùng, ngô công, hồng hoa, sinh cam thảo và ngưu tất mỗi loại 20g, toàn quy, đan sâm, can khương, bạch giới tử và phòng kỷ mỗi loại 40g, tế tân và ma hoàng mỗi loại 8g cùng với 16g thục địa. 

Thanh nhiệt, cắt cơn kinh giật

Dùng địa long khô, liên kiều mỗi loại 12g, câu đằng và kim ngân mỗi loại 16g cùng với 4g bọ cạp. Tất cả đem đi sắc uống. Hoặc lấy 12g địa long khô cùng với 4g chu sa đem làm thành viên hoàn. Mỗi ngày uống 4g thuốc.

Một số lưu ý khi sử dụng dược liệu địa long:

• Không dùng cho những người bị hư hàn mà không có thực nhiệt. Cụ thể như những người có sắc mặt thường trắc bệch, tay chân lạnh, sức khỏe yếu, mệt mỏi, ra mồ hôi nhưng không bị nóng sốt, tiểu tiện đỏ gắt, rêu lưỡi vàng, họng khô, khát nước. 
• Không dùng cho những người quá mẫn với bất kỳ thành phần nào có trong dược liệu.

Địa long là một loại động vật không còn xa là gì đối với người Việt Nam. Tuy nhiên, loại dược liệu này cần sử dụng có sự hướng dẫn của thầy thuốc để đảm bảo an toàn. Tuyệt đối không sử dụng bừa bãi để tránh nguy hiểm cho sức khỏe.