Nhung Hươu

• Tên tiếng Việt: Nhung hươu, Nhung nai, Lộc nhung
• Tên khoa học: Cervus nippon Temminck
• Họ: Cervidae
• Công dụng: Tác dụng ôn thận, tráng dương, bổ tinh khí, bổ máu, làm mạnh gân xương, làm giảm quá trình lão hóa, kéo dài tuổi thọ.

Con hươu thường cao 1m dài 0,9m – 1,2m hoặc chỉ cao 0,72m. Lông đẹp mịn màu đỏ hồng đốm trắng.

Con nai to và mạnh hơn con hươu, lông cứng hơn, màu xám, hoặc nâu, không có đốm.

Cả hai đều có chân dài, nhỏ, đuôi ngắn, 2 mắt to, dưới mắt có đốm đen.

Chỉ có con đực mới có sừng. Từ hai tuổi trở đi, hươu nai đực bắt đầu có sừng, nhưng thường hươu nai từ 3 tuổi trở đi sừng hoặc nhung mới tốt cho thu hoạch. Hằng năm vào cuối mùa hạ, sừng hươu nai cũ sẽ rụng đi, xuân năm sau sẽ lại mọc sừng khác. Sừng non khi mới mọc dài 5-10cm, rất mềm. Mặt ngoài phủ đầy lông tơ màu nâu nhạt trong chứa rất nhiều mạch máu. Mùa nhung của hươu vào tháng 2-3, của nai vào tháng 4-8.Thường tháng 7-8 là mùa hươu nai giao cấu. Con cái có chửa 6 tháng vào khoảng tháng 2-3 năm sau thì đẻ. Hươu nai sống từng đàn ở núi rừng, có khi ở cả đồng bằng. Nó ăn cỏ, quả cây, nhất là lá non. Nơi nào cày cấy nó thường đến ban đêm không sợ người, thường xuống ruộng ăn lúa, ngô, đỗ cho nên săn hươu nai là một hình thức bảo vệ hoa màu.

Phân bố: Thường người ta lấy nhung ở những con hươu nai sống hoang do săn bắn được. Nhưng vì không đủ nhu cầu nên người ta đã chú ý tới việc nuôi hươu nai để lấy nhung.

Ở nước ta việc nuôi hươu chưa được phổ biến. Ở Nghệ An, Hà Tĩnh có nhiều hộ nuôi, con đực cho nhung, con cái mỗi năm đẻ 1 lứa. Nuôi hươu bằng lá tre, lá mít, lá chuối, dây khoai lang, cây lúa, cây ngô non…

Thu hoạch: Cưa nhung: ở nước ta thường làm như sau: vào tháng 2-3 khi cặp nhung đã đúng tuổi, người ta chọn 3-4 người mạnh khỏe, ôm cổ nắm chân hươu vật ngã hươu xuống, có khi dùng võng chụp hươu, nhưng chú ý không làm hỏng cặp nhung. Sau khi trói kĩ 4 chân, dùng loại cưa, cưa lấy nhung từ chỗ cách đế nhung 3cm.

Chế biến: nhung cắt được cần chế biến ngay vì nhiều máu và chất thịt để lâu có thể bị thối và dòi bọ. Có nhiều cách chế nhung:

Cách 1:

Đem cặp nhung ngâm vào rượu 1 đêm. Khi ngâm chú ý đến chỗ cắt lên trên cho chất tốt trong nhung không ra hết vào rượu.

Hôm sau rang cát cho nóng vừa, để vào 1 cái ống ở giữa để cặp nhung, vẫn để chỗ cắt lên phía trên. Khi cát nguội lại đổ ra thay cát mới rang vào. Mỗi lần thay cát lại nhúng nhung vào rượu cho rượu thấm vào. Cứ làm như vậy cho đến khi khô.

Cất vào hộp có nắp kín trong đó có gạo rang hay vôi chưa tôi để giữ cho khô ráo. Có nơi người ta thay cát bằng gạo rang.

Sau khi nhung khô người ta dùng gạo đấy nấu cháo.

Cách 2:

Chỉ tẩm rượu vào nhung rồi sấy khô. Khô rồi lại tẩm rượu rồi sấy khô.

Làm như vậy đến khi nhung khô kiệt là được. Nếu làm không cẩn thận nhung có thể bị nứt chảy máu ra kém giá trị.

Thường công việc chế biến nhung đòi hỏi 2-3 ngày. Một cặp nhung nặng 800g, khi khô chỉ còn chừng 250g.

Trước khi dùng còn cần phải bỏ hết lông đi nữa. Muốn vậy người ta nung 1 cái dùi sắt hay miếng sắt cho đỏ lăn xung quanh cho cháy hết lông. 

Huyết nhung được coi là loại nhung quý nhất: nhung ngắn mềm, mọng máu, chưa phân nhánh.

Nhung yên ngựa là loại sừng non bắt đầu phân nhánh nhưng nhánh còn ngắn, chỗ phân nhánh bên dài bên ngắn trông giống yên con ngựa. Loại này cũng rất quý vì cho rằng nhung đã phát triển đầy đủ mà chưa thành sừng. Nếu đợi quá ít nữa, một phần đã thành sừng thì kém giá trị.

Trong nhung hươu nai người ta phân tích được các chất: canxi photphat, canxi cacbonat, protid, chất keo.

Nhà bác học Liên Xô cũ Pavelenco đã lấy từ nhung các loại hươu nai ở Siberia một chất nội tiết gọi là pantocrin, rồi chế thành thuốc uống hay tiêm mang tên pantocrin.

Lộc nhung: vị ngọt, tính ôn; vào kinh can, thận, tâm và tâm bào lạc. Tác dụng ôn thận tráng dương, bổ tinh và huyết, cường tráng gân cốt. Dùng cho mọi trường hợp hư tổn trong cơ thể; nam giới hư lao, tinh kém, hoa mắt, hoạt tinh; nữ giới băng lậu đới hạ.

Lộc giác: tác dụng tán ứ hoạt huyết, tiêu thũng. Công dụng như lộc nhung, nhưng không mạnh bằng. Dùng chữa sang thương thũng độc. Lộc giác mài với giấm, bôi chữa mụn nhọt.

Cao ban long: tác dụng ích huyết bổ tinh, ôn bổ can thận. Chữa hư lao gầy yếu, lưng gối không có lực, mọi chứng dương hư dẫn tới thổ huyết, chảy máu cam.

Lộc giác sương: tác dụng như lộc giác, nhưng hiệu lực kém hơn. Trị các chứng do hư hàn làm khí hư, ngoài ra còn có tác dụng thu liễm cầm máu.

Lộc nhung: ngày dùng 1-4g, dạng thuốc hoàn và thuốc bột; lộc giác: 412g; cao ban long: 510g; lộc giác sương: 6-12g.

Ôn thận tráng dương: Dùng trong trường hợp thận dương suy nhược, liệt dương, tiểu són, váng đầu, ù tai, đau lưng.

Bài 1: lộc nhung sao với rượu, tán bột mịn. Mỗi lần uống 11,5g, chiêu bằng nước dâm dương hoắc (20g sắc lấy 1 bát nước). Trị liệt dương, tiểu són.

Bài 2: Bột lộc nhung: lộc nhung 1,5g; ô tặc cốt 20g; bạch thược, đương quy, tang ký sinh, long cốt, đảng sâm, tang phiêu tiêu, mỗi vị 12g. Tất cả tán bột mịn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 4-8g, chiêu với rượu trắng hâm nóng. Trị di tinh, tiểu són.

Tráng cốt, khởi ủy: lộc nhung 1,2g; ngũ gia bì, sơn thù, phục linh, trạch tả, đơn bì, mỗi vị 12g; thục địa 16g; xạ hương 0,1g. Các vị nghiền bột mịn, luyện với mật làm hoàn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 4-12g. Dùng cho người tủy hư, xương mềm, tay chân mềm yếu, trẻ em chậm lớn, chậm mọc răng, chậm biết đi.

Cố kinh, chỉ băng: lộc nhung 1,2g; a giao 12g; đương quy 12g; ô tặc cốt 20g; bồ hoàng 6g. Các vị tán bột mịn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 4g, chiêu với ít rượu trắng hâm nóng. Dùng cho người can và thận đều suy nhược, kinh nguyệt ra quá nhiều, băng lậu đới hạ.

Lộc giác dùng ngoài, mài với dấm, bôi vào chỗ mụn nhọt. Trị mụn nhọt lâu ngày không kín miệng, ung nhọt âm ỉ bên trong không phá ra ngoài được.

Những người âm hư, hỏa dương mạnh thì không được dùng.

Những người cao huyết áp, đái tháo đường, xơ cứng mạch máu, viêm thận, hẹp van tim, tiêu chảy, máu nóng sinh mụn nhọt lở ngứa không được dùng.

Bảo quản nơi khô thoáng.

Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ Nhung hươu. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại dược liệu này.