Cây Sài Đất là gì? Tác dụng và vị thuốc từ Cây Sài Đất 

Cây Sài Đất có nhiều tên gọi khác như Húng trám, Ngổ Núi, Cúc Nháp, Cúc Giáp, Xoài Đất, và có tên khoa học là Wedelia calendulacea, thuộc họ Cúc Asteraceae. Có thể dễ dàng bắt gặp cây mọc hoang ở nhiều nơi, được người ta dùng làm chế biến nhiều món ăn bổ dưỡng và mang rất nhiều giá trị dược lý.

Cây phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới. Ở Việt Nam, Sài Đất mọc hoang ở các vùng núi thấp và trung du. Do nhiều giá trị và công dụng với sức khỏe nên hiện nay, cây đã được trồng ở nhiều nơi.1.1 Đặc điểm sinh thái

Sài Đất thuộc loại cây thân thảo, là loại cỏ sống rất dai, thường mọc bò lan trên mặt đất. Thân cây màu xanh và có lông trắng nhỏ cứng, cây mọc bò tới đâu rễ sẽ mọc đến đó. Lá cây Sài Đất mọc sát cây và gần như không có cuống, lá có hình bầu dục thuôn, mọc đối nhau, phần đầu và gốc nhọn, mép lá có răng cưa to và nông. Hai mặt lá đều có lông thô. Khi vò lá sẽ có mùi thơm như trám.

Hoa Sài Đất mọc theo cụm ở các kẽ lá và đầu cành, hoa màu vàng khá giống hoa cúc, thường nở vào tháng 3-5.

Vì dễ trồng và có hoa màu vàng bắt mắt, lá xanh mát nên cây Sài Đất được nhiều người trồng trong nhà làm cảnh và ngắt lá ăn như một loại rau sống.

Bộ phận dùng của Cây Sài Đất 

Bộ phận dùng làm thuốc của cây Sài Đất là phần trên mặt đất (lá, thân, cành)

Thu hái, sơ chế và bảo quản

Dược liệu từ Sài Đất được thu hái quanh năm nhưng chủ yếu vào mùa hè, lúc cây đang ra hoa. 

Sau khi hái về, toàn bộ cây được đem đi rửa sạch. Có thể dùng tươi hoặc phơi, sấy khô để dùng dần.

Thành phần hóa học

Toàn bộ cây Sài Đất chứa các hợp chất wedelolacton, flavonoid, carotene, saponin, tanin, steroid, terpenoid, đường và các muối vô cơ. Đây đều là những hợp chất tạo nên giá trị dinh dưỡng và tác dụng chữa bệnh của cây.

Theo y học cổ truyền, cây Sài Đất có tính mát, chứa nhiều chất dinh dưỡng với sức khỏe và chữa được nhiều bệnh lý thường gặp, đặc biệt là dùng để thanh nhiệt, giải độc, thông đờm, chỉ huyết, khử ứ, tiêu thũng và trị các bệnh viêm ngoài da, sưng khớp nhiễm trùng, đau mắt. Nhiều nơi còn dùng Húng trám làm rau sống ăn cùng thịt cá.

Theo y học hiện đại, qua nhiều nghiên cứu đã chứng minh cây Sài Đất có một số công dụng như:

• Điều trị các bệnh ngoài da: phenolic có trong dược liệu này giúp điều trị viêm hiệu quả, nhờ đó có tác dụng chữa lành vết thương và điều trị các bệnh ngoài da như viêm da, chàm, mụn trứng cá.
• Bảo vệ gan: hợp chất wedelolactone và demethylwedelolactone trong Sài Đất được chứng minh có tác dụng bảo vệ gan. Đây cũng là thành phần chính trong một số dược phẩm chống độc gan
• Kháng viêm, giảm đau: các hợp chất flavonoid, triterpenoid, steroid… có tác dụng tương tự một số loại thuốc giảm đau
• Tác dụng nhuộm màu tự nhiên: lá Sài Đất được dùng để nhuộm tóc màu xám và cải thiện tình trạng rụng tóc. 
• Ngoài ra còn hỗ trợ điều trị xuất huyết tử cung và rong kinh ở phụ nữ, làm giảm sự thiếu hụt estrogen - nguyên nhân của các vấn đề của phụ nữ mãn kinh như chống loãng xương.

Dược liệu Sài Đất có thể dùng tươi, dùng khô hoặc sao vàng, nấu thành cao. Mỗi loại bệnh sẽ có cách kết hợp và dùng dược liệu khác nhau. Bạn có thể tham khảo một số bài thuốc sau;

Trị mụn nhọt: Chuẩn bị 30g Sài Đất, 12g thổ phục linh, 10g ké đầu ngựa, 12g bồ công anh và 10g kim ngân. Tất cả vị thuốc đem sơ chế/ rửa sạch rồi cho vào ấm, sắc lấy nước vừa uống vừa tắm để trị mụn nhọt nhanh chóng.

Chữa viêm bàng quang: lấy 35gr sài đất, 20gr bồ công anh, 16g cam thảo đất và 20g mã đ, tất cả đem đun với 1 lít nước. Đun trên lửa vừa đến khi còn khoảng 1/3 nước là được. Lọc lấy nước uống sau bữa trưa và bữa tối.

Hỗ trợ điều trị viêm gan: Dùng 20g sài đất, 20g thổ phục linh, 12g cam thảo đất và 20g kim ngân. Tất cả bỏ vào ấm sắc với nước đến khi còn khoảng 200g nước cốt. Chia thuốc thành 2 phần uống trong ngay, dùng kiên trì 1 tháng giúp thanh lọc tình trạng viêm gan..

Chữa cảm cúm: chuẩn bị 10gr sài đất, 10g kinh giới, 30g kim ngân hoa, 10g tía tô, 10g cam thảo đất và 3g lá sinh khương, 2g mãn kinh. Tất cả đem sắc cùng 4 chén nước đến khi còn nửa chén. Chia thuốc làm 2 phần uống trong ngày. Dùng liên tục 3 ngày sẽ khỏi bệnh. Có thể kết hợp nấy sài đất với tía tô, kinh giới, cúc tần rồi xông người để giải cảm nhanh hơn.

• Không nên dùng kết hợp Sài Đất với thuốc Tây vì có thể gây ra các phản ứng phụ
• Cây Sài Đất thường dễ gây nhầm lẫn với cây lỗ cúc địa có lá ngăn hơn, hoa giống như Sài Đất nhưng màu nhạt hơn.
• Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng, không tự ý dùng bài thuốc chữa bệnh

Cây Sài Đất là một loại cây quen thuộc có nhiều tác dụng dược lý và được dân gian sử dụng phổ biến để chữa một số bệnh thường gặp. Tuy được dùng như một loại thực phẩm nhưng nếu có ý định dùng Sài Đất làm thuốc chữa bệnh, bạn nên tham khảo và nhận tư vấn từ bác sĩ để đảm bảo sử dụng dược liệu an toàn và hiệu quả.