Ý dĩ là gì? Tác dụng và vị thuốc từ Ý dĩ

Ý dĩ còn có nhiều tên gọi khác như bo bo, hạt cườm, may pít, co đuôi. Tên khoa học của ý dĩ là Coix lachryma-jobi L, thuộc họ Poaceae - Hòa thảo.

Cây thường mọc khắp nơi miền núi có khí hậu mát mẻ, đặc biệt là ven suối. Ở Việt Nam, cây mọc tập trung nhiều ở các tỉnh Thanh Hóa, Lai Châu, Nghệ An, Hà Tĩnh. Hiện nay, số lượng ý dĩ mọc hoang đã không đủ và khi thu hoạch cần tốn nhiều công sức. Do đó, nhiều nơi hiện nay đã có trồng ý dĩ.

Hình ảnh của cây ý dĩ 

Đặc điểm sinh thái

Ý dĩ là một loại cây sống lâu năm. Cây có chiều cao từ 1m đến 2m. Thân cây ý dĩ nhẵn bóng, không có lông và có vách dọc. Lá cây có hình mác to. Lá dài khoảng 10 đến 40cm, rộng 3cm. Trên lá có những đường gân nổi rõ, gân ở giữa to.

Hoa ý dĩ là hoa đơn tính. Hoa mọc ở kẽ lá thành bông. Hoa đực mọc ở phía trên và hoa cái mọc ở phía dưới. Trên hoa đực có 3 nhị. Quả ý dĩ được bao bọc bởi bẹ của một lá bắc. 

Bộ phận dùng của Ý dĩ

Bộ phận dùng để làm thuốc của cây ý dĩ là nhân hạt hoặc rễ.

Bộ phận dùng để làm thuốc là hạt ý dĩ

Thu hái, sơ chế và bảo quản

• Thu hái: Ý dĩ được thu hoạch khi quả đã chín già. Lúc này, người nông dân sẽ cắt cả cây về rồi đập lấy quả. Sau đó, người ta thu lấy nhân trắng rồi đem phơi hoặc sấy khô. Rễ của cây ý dĩ được cắt ra, sau đó đem rửa sạch rồi phơi cho khô.
• Sơ chế: Dược liệu ý dĩ có thể dùng sống hoặc đem sao vàng hoặc sao đen. Ý dĩ sao cám là cho cám vào chảo, đun đến khi có khói bay lên, cho ý dĩ vào chảo rồi khuấy nhanh cho đến khi có màu vàng nhạt. Đổ ra cho nguội rồi sàng bỏ cám. 
• Bảo quản: Ý dĩ nên được cất giữ cẩn thận ở nơi khô ráo, thoáng mát để tránh khỏi tình trạng bị ẩm mốc, mối mọt.

Thành phần hóa học

Trong hạt ý dĩ có chữa những thành phần hóa học như:

• 65% chất hydratcacbon
• 5.4% chất béo
• 13,7% chất protit 
• Ngoài ra, trong hạt ý dĩ còn có các axit amin như leuxin, lysin, acginin, tysosin, histidin, chất coixin và axit glutamic

Trong rễ ý dĩ có một số thành phần hoạt chất như:

• 17.6% chất protein
• 7.2% chất béo
• 52% tinh bột
• C8H703N (6 – metoxy benzolon)

Theo y học cổ truyền

Theo y học cổ truyền, ý dĩ có vị ngọt, tính hơi hàn, quy kinh vào kinh Tỳ, Thận, Phế. Ý dĩ có các công dụng:

• Chủ gân co rút cấp, không duỗi ra được, phong thấp tý, hạ khí, uống thuốc sẽ giúp cơ thể nhẹ nhàng, ích khí.
• Trị tình trạng nôn ra mủ máu, ho, đờm nghịch lên, phá ngũ tạng kết độc.

Tác dụng dược lý theo y học hiện đại 

• Có tác dụng lên hệ hô hấp: Tinh dầu của dược liệu ý dĩ có tác dụng kích thích hô hấp hoặc ức chế hô hấp nếu liều cao. Đồng thời dược liệu này cũng có khả năng làm giãn phế quản. 
• Có tác dụng lên khối u: Ý dĩ còn có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư. 
• Tác dụng lên cơ vân: Tinh dầu ý dĩ có thể làm cơ vân giảm và làm ngưng co bóp. Do đó, thuốc có tác dụng thư giãn đối với cơ trơn.

Ý dĩ có một số tác dụng dược lý

Chữa trị tình trạng tiểu tiện ra sỏi: Lấy 20g ý dĩ đem sắc chung với 600ml cho đến khi cô còn 200ml để rót ra uống. Nếu dùng liên tục thì sẽ giúp người bệnh tiểu tiện lại bình thường.

Chữa trị bệnh phổi, tình trạng nôn ra máu: Đem 40g dược liệu ý dễ để sắc với 400ml nước. Sắc đến khi còn lại 200ml thuộc thì chắt nước ra. Nhớ thêm một ít rượu vào để uống. Mỗi thang chia ra thành hai lần uống trong ngày. Chỉ cần uống trong vòng 10 ngày sẽ thấy bệnh tiến triển tốt hơn.

Chữa trị lao lực: Chuẩn bị 5g ý dĩ cùng với mạch môn đông, tang bạch bì, bách bộ và thiên môn đông mỗi vị 3g. Đem thang thuốc sắc với 600ml cho đến khi còn 200ml thì chia làm 3 lần trong ngày.

Chữa trị tê thấp: Lấy 4g ý dĩ và 20g phổ thục linh để  sắc với 600ml đến khi còn 200ml thì rót ra uống. Chi số thuốc còn lại thành lần uống trong ngày.

Khi sử dụng ý dĩ để trị bệnh được an toàn, hiệu quả cao thì bạn cần lưu ý:

• Ý dĩ không được cho phụ nữ đang mang thai.
• Hoặc người bị táo bón, hơi thở ngắn, hàn nhập vào gân cũng không được dùng thuốc.
• Cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.

Trên đây là những thông tin tham khảo về cây ý dĩ. Đây là cây dược liệu vô cùng phổ biến. Do đó, trước khi sử dụng, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ. Hy vọng, những thông tin trên đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại dược liệu này.