Axit béo là gì? Tác dụng và dấu hiệu cơ thể thiếu Acid béo

Axit béo là axit hữu cơ, phân tử của những chuỗi dài axit béo carboxylic có trong các chất béo và trong màng tế bào. Nguồn gốc của hoạt axit béo xuất phát từ động vật và các loại dầu ăn và đóng vai trò là 1 thành phần của Phospholipid và glycolipid.

Axit béo là thành phần quan trọng đối với sức khỏe của mỗi người

Ở bên ngoài cơ thể, axit béo được ứng dụng để sản xuất các chất bôi trơn, trong chế biến thực phẩm, làm xà phòng hay các chất tẩy rửa và mỹ phẩm. Cùng với cholesterol, axit béo là một trong những thành phần có liên quan mật thiết đến sức khỏe con người với các loại: axit béo no, không no, axit béo dạng trans.

Axit béo được phần thành 2 loại, axit béo no và axit béo không no, trong đó:

2.1 Axit béo no

Axit béo là chất có chủ yếu trong mỡ động vật với trọng lượng phân tử cao (arachic, palmitic, stearic…) và ở thể rắn. Còn những axit béo có trọng lượng phân tử thấp như butyric, caprinic… thì ở thể lỏng. Khi trọng lượng phân tử càng cao, axit béo sẽ có nhiệt độ tan chảy càng lớn.

So với các axit béo chưa no, giá trị sinh học của loại axit béo này kém hơn bởi không mang đến nhiều lợi ích cho việc chuyển hóa mỡ. Đây là nguyên nhân chính gây nên bệnh xơ vữa động mạch. Loại axit này cũng có mối liên quan đến nồng độ cholesterol trong máu cùng tỷ lệ mắc bệnh vành tim.

Đã có nhiều nghiên cứu cho thấy chất béo và lượng cholesterol trong các khẩu phần ăn có thể thay đổi cholesterol trong máu. Khi một người có khẩu phần ăn chứa nhiều axit béo no, cholesterol sẽ liên quan đến yếu tố đông máu. Yếu tố này tác động việc hình thành cục máu đông, gây các chứng xơ vữa động mạch vành.

2.2 Axit béo chưa no

Axit béo chưa no là thành phần xuất hiện phổ biến trong các loại dầu thực vật. Các axit béo chưa no như một, hai, ba hay nối đôi thường có nhiều trong thức ăn. Và những chất béo chứa axit béo từ hai nối đôi trở lên được đánh giá sở hữu tính sinh học cao.

Một số loại axit béo phổ biến hiện nay

Bạn có thể tìm thấy axit béo nối đôi với nhiều lợi ích tốt cho sức khỏe ở mỡ cá và các loài sinh vật biển. Những loại axit này thường nhạy cảm với các phản ứng oxi hóa, phản ứng liên kết, vì thế không có tình bền vững. Khi trải qua phản ứng này, các axit béo chưa no sẽ biến thành axit béo no và xuất hiện ở thể rắn. 

Có thể nói, việc phân loại axit béo no và chưa no là điều cực kỳ quan trọng để tạo các khẩu phần ăn có lợi cho sức khỏe. Bởi việc hạn chế nạp nhiều axit béo no cũng có thể gây nên những bệnh nguy hiểm cho cơ thể người. 

Axit béo chưa no được phân thành các dạng như sau:

Axit béo chưa no một nối đôi:

• Loại axit này có thể dùng linh hoạt khi hình thành một chế độ ăn uống bởi chúng có thể thay thế các axit béo no, glucid hay cung cấp năng lượng thay cho cả hai.
• Đây là loại axit được quan tâm nhiều khi xây dựng các chế độ ăn ít axit béo no và cholesterol, nhằm giảm lượng cholesterol toàn phần, triglycerid, LDL-cholesterol cũng như hạn chế mức thấp nhất của việc giảm HD-cholesterol.

Axit béo chưa no nhiều nối đôi

• Axit béo omega 3: Loại axit béo này thường ở dạng Eicosapentaenoic (EPA) và Docosahexaenoic (DHA) trong thực phẩm có nguồn gốc động vật. Không những vậy, axit béo omega 3 được lấy từ thực vật cũng có tác dụng tốt cho sức khỏe tim mạch.
• Axit béo Omega 6: Đây là loại axit béo chưa no gồm Arachidonic axit (AA), Linoleic axit (LA, Gamma linolenic axit (GLA, Dihomo-gamma linolenic axit (DGLA). Hoạt chất này có vai trò giúp cơ thể hoạt động tốt, tuy nhiên cơ thể không thể tự tổng hợp được mà cần phải bổ sung từ các nguồn thực phẩm.
• Axit béo thể Trans: Axit béo này là thể đồng phân, xuất hiện khi hydrogen hóa các axit béo chưa no. Nguồn gốc chủ yếu của axit béo trans fat thường là: Tạo ra trong ruột của những loài động vật ăn cỏ và hình thành khi chế biến thực phẩm.

Axit béo có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của cơ thể, nhất là axit béo chưa no với nhiều lợi ích nổi trội như:

3.1 Cải thiện sức khỏe tim mạch

Axit béo omega 3 là dưỡng chất đã được chứng minh có lợi cho sức khỏe tim mạch với công dụng hạn chế viêm trong mạch máu. Chất này cũng giúp giảm tình trạng nhịp tim bất thường, giảm mức độ béo trung tính trong máu. 

Axit béo giúp tăng cường sức khỏe cho tim mạch

3.2 Phòng ngừa đột quỵ

Những thực phẩm chứa omega 3 với lượng phù hợp có tác dụng làm giảm sự tích tụ mảng bám trong mạch máu. Điều đó giúp quá trình lưu thông máu trở nên hiệu quả hơn. Ngoài ra, chất này còn hỗ trợ ngăn ngừa bệnh đột quỵ do nguyên nhân từ các cục máu đông hoặc tắc nghẽn động mạch.

3.3 Giảm tình trạng đau xương khớp

Axit béo chưa no có thể làm giảm đau và cứng xương khớp hay các bệnh liên quan đến bộ phận này. Việc hình thành một khẩu phần ăn chứa nhiều omega 3 sẽ giúp tăng hiệu quả của các loại thuốc chống viêm.

3.4 Giúp giảm triệu chứng rối loạn tăng động giảm chú ý. 

Axit béo là chất đóng vai trò không thể thiếu cho sự phát triển não bộ. Khi bổ sung đầy đủ thành phần này sẽ giúp chúng ta giảm triệu chứng rối loạn tăng động giảm chú ý. Với những ai mắc bệnh này thì omega có công dụng hỗ trợ điều trị bệnh hiệu quả hơn.

Axit béo hỗ trợ não bộ phát triển tốt hơn

3.5 Hạn chế suy giảm trí tuệ

Ngoài các chứng bệnh rối loạn tăng động giảm chú ý, axit béo còn giúp ngăn ngừa tình trạng giảm trí nhớ hay các bệnh tâm lý do vấn đề tuổi tác. Người lớn tuổi nên bổ sung các thực phẩm chứa nhiều omega 3 để hạn chế bệnh mất trí nhớ.

Cơ thể chúng ta khi thiếu axit béo sẽ rất dễ để nhận biết. Cụ thể, khi thiếu axit béo cơ thể sẽ có các tình trạng thiếu hụt về sinh hóa lẫn thể chất. Và da sẽ là nơi biểu hiện rõ nhất những vấn đề của việc thiếu dưỡng chất này.

• Da bị thiếu hụt nhiều chất dinh dưỡng như vitamin B, vitamin C, kẽm cùng nhiều axit béo thiết yếu.
• Da phát ban khô, xuất hiện nhiều vảy.
• Hệ tiêu hóa không hoạt động tốt như bình thường, cơ thể bị tiêu chảy mãn tính.
• Người thiếu axit béo dễ cảm thấy đói ngay sau khi mới ăn xong một bữa no, dễ cảm thấy lạnh bởi lớp mỡ bên ngoài cơ thể không đủ để bảo vệ lớp da.

Một số dấu hiệu cho thấy cơ thể thiếu axit béo

Để ngăn ngừa, phòng tránh tình trạng thiếu axit béo, cơ thể cần phải được cung cấp đủ dưỡng chất này. Trong đó, chất béo không bão hòa đa chiếm 10% tổng năng lượng cung cấp cho toàn bộ cơ thể, 2 - 4% calo lấy từ axit linoleic. Đặc biệt, chúng ta cũng cần tạo dựng một chế độ dinh dưỡng phù hợp, khẩu phần ăn chứa đủ liều lượng axit béo để cơ thể phát triển.

Riêng người bệnh cần cung cấp dinh dưỡng qua đường tình mạch với nhũ tương lipid dạng truyền tiêu chuẩn thì mỗi tuần nên cấp 100g chất béo tối thiểu. Chất béo này có nguồn gốc từ đậu nành để ngăn ngừa thiếu axit béo thiết yếu. Các bác sĩ sẽ có những tính toán để lượng axit linoleic truyền vào sẽ cung cấp đủ cho người bệnh.

Mỗi loại axit béo khác nhau sẽ có những hiệu quả các dụng khác nhau nên cần phải cân bằng để duy trì và cải thiện sức khỏe cho cơ thể. Chúng ta cần xem xét tổng lượng lipid hấp thụ phù hợp bằng cách ăn cá 1 lần/ngày, sử dụng dầu thực vật để chế biến thức ăn không dùng quá nhiều sữa và thịt.

Hình thành chế độ dinh dưỡng hợp lý là cách tốt nhất để ngằn ngừa thiếu axit béo

Với những bệnh nhân đang cung cấp dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch thì phải theo dõi tiêu chuẩn dinh dưỡng kỹ lưỡng sau 3 - 4 tháng. Bệnh nhân có nguy cơ thiếu hụt axit béo cần được các bác sĩ theo dõi sát sao nhằm có các đánh giá sinh hóa và biện pháp khắc phục phù hợp.

Bệnh nhân hạn chế chất béo kéo dài phải thăm khám sức khỏe định kỳ để đánh giá các dấu hiệu thiếu những axit béo thiết yếu. Người bệnh cần kiểm tra tỷ lệ triene khi bị suy dinh dưỡng hay có nghi ngờ thiếu axit béo thiết yếu. Nếu có có nguy cơ thiếu axit béo thiết yếu cần kiểm tra tỷ lệ triene khi đã hạn chế chất béo cực độ.

Tóm lại, các bệnh nhân nằm trong nhóm nguy cơ thiếu axit béo phải có sự theo dõi sát sao những triệu chứng do tình trạng này gây ra. Bởi khi thiếu dưỡng chất này, các thay đổi sinh hóa sẽ xảy ra trước khi xuất hiện những dấu hiệu hay triệu chứng lâm sàng.

Axit béo có một vai trò quan trọng đối với việc duy trì sức khỏe và phát triển của con người. Hy vọng những thông tin về axit béo mà Medigo app đã cung cấp sẽ giúp bạn hiểu hơn về axit béo và có các cách bổ sung phù hợp cũng như phòng tránh tình trạng thiếu dưỡng chất này.

Các thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo, không thể thay thế chẩn đoán y khoa. Nếu bạn có những vấn đề về sức khỏe cần được tư vấn, liên hệ đội ngũ Bác sĩ của chúng tôi thông qua HOTLINE hoặc ứng dụng MEDIGO. 

Trải nghiệm ngay các tiện ích trên ứng dụng chăm sóc sức khỏe từ xa MEDIGO. Tải App TẠI ĐÂY.