Cây bạch hoa xà thiệt thảo có tác dụng gì?

Cây bạch hoa xà thiệt thảo (Hedyotis diffusa Willd) hay còn có tên khác là cỏ lưỡi rắn trắng, xà thiệt thảo hay bồi ngòi bò và thuộc họ cà phê. Đây là loài cây cỏ mọc bò có chiều dài 20-25cm, thân nhỏ màu xanh, không có cuống lá, các lá mọc đối nhau. Lá hình thuôn dài màu xanh nhạt với hai đầu lá nhọn, mặt trên của lá nhẵn còn mặt dưới sẽ có màu xám nhạt.

Hoa nhỏ có màu trắng, thường mọc ở ngọn hoặc kẽ lá với kiểu hoa đơn hoặc đôi. Quả khô dẹt đầu màu xanh, có nhiều lá đài bao quanh và có hạt màu nâu.

Cây bạch hoa xà thiệt thảo là loài cây dùng làm thuốc trong đông y

Cây thường có thời gian phát triển nhanh và sinh trưởng tốt nhất vào mùa hè, sau đó ra trái rồi nhanh chóng lụi cả cây vào mùa thu. Thời gian cho hạt nảy mầm và lại tiếp tục vòng đời là phải đến hết mùa xuân năm sau. Nếu trồng làm thuốc, thường sau 3-4 tháng gieo hạt thì cây sẽ được thu hoạch.

Nơi phân bố thường là những vùng đất ẩm ướt và khí hậu nhiệt đới, cận nhiệt đới như Đông Nam Á. Tại Việt Nam, bạch hoa xà thiệt thảo thường được tìm thấy nhiều ở vùng trung du Bắc bộ và nhiều vùng ven biển miền Trung.

Cây bạch hoa xà thiệt thảo có thể sử dụng được tất cả các bộ phận để làm thuốc chữa bệnh. Thông thường người ta sẽ thu hoạch vào mùa hè sau đó đem rửa sạch rồi sấy hoặc phơi khô để dùng dần.

Trên thực tế có khá nhiều người nhầm lẫn giữa bạch hoa xà và bạch hoa xà thiệt thảo. Nhưng đây là 2 loài hoàn toàn khác nhau:

Cây bạch hoa xà

Thường được gọi là bạch tuyết hoa, cây đuôi công và thuộc họ Đuôi công. Cây cao từ 30-60cm, thường mọc thành cụm, có thân rễ, thân nhẵn nhiều đốt. Lá cây hình bầu dục với hai đầu nhọn, có cuống và cành lá xum xuê. Mép là nguyên, không có lông ở mặt lá, cuống dính với thân và hơi ôm vào thân. Hoa cây bạch hoa xà cũng có màu trắng với 5 cánh hoa nhỏ, mọc từ kẽ lá hoặc đầu cành, mọc thành từng chùm.

Cây bạch hoa xà bên ngoài khác hẳn bạch hoa xà thiệt thảo

Điểm khác biệt về đặc tính đó là bạch hoa xà sẽ có độc tính mạnh, thường được sử dụng trong những trường hợp liên quan đến da như viêm da, sưng đau, lở loét ngoài da.

Cây bạch hoa xà thiệt thảo

Như đã nói ở trên về đặc điểm hình dáng bên ngoài, bạch hoa xà thiệt thảo sẽ có chiều dài ngắn hơn so với bạch hoa xà. Sau đó là về hình dáng của thân thường thẳng không phân nhánh, không có cuống lá mà lá sẽ mọc ra từ thân theo dạng so le. Hình dáng lá thuôn dài và nhọn ở hai đầu. Điểm khác tiếp theo là hình dáng hoa nhỏ có 4 cánh khép nhẹ thường mọc đơn.

Bên cạnh đó về đặc tính, bạch hoa xà thiệt thảo có tính hàn, vị ngọt đắng, có tác dụng thanh nhiệt, kháng nham, tán ứ, giải độc, tiêu ung...

Công dụng dược lý

Các thành phần hoạt chất của bạch hoa xà thiệt thảo đem đến công dụng ức chế tế bào lympho UT, ức chế tình trạng đột biến khi sử dụng vi khuẩn Salmonella typhymurium TA 100 bởi aflatoxin B1, ức chế bạch cầu hạt và ức chế bạch cầu đơn nhân.

Bên cạnh đó, bạch hoa xà thiệt thảo có khả năng chống viêm, đồng thời tác động tới hệ thống miễn dịch, điều hòa hệ thống miễn dịch và tăng cường khả năng thực bào trong bạch cầu của hệ thống lưới – nội mô.

Công dụng của cây bạch hoa xà thiệt thảo

Công dụng với y học cổ truyền

Những đặc tính của cây bạch hoa xà thiệt thảo đem đến công dụng cho sức khỏe và đã được áp dụng từ lâu trong y học cổ truyền trên khắp thế giới:

Tại nước ta, từ xưa cha ông ta đã sử dụng bạch hoa xà thiệt thảo để điều trị bệnh sởi, đậu mùa, chữa rắn cắn.

Tại Trung Quốc, người ta sử dụng cây này để chữa côn trùng đốt, vết thương ngoài da, rắn cắn và các trường hợp viêm nhiễm như viêm đường hô hấp, viêm đường tiết niệu. Ngoài ra còn sử dụng để hỗ trợ điều trị ung thư.

Tại Ấn Độ, họ dùng bạch hoa xà thiệt thảo trong điều trị bệnh lậu, sốt, bệnh liên quan đến gan mật.

Thông thường cây bạch hoa xà thiệt thảo được dùng để chữa những bệnh lý sau:

• Chống viêm các vị trí như viêm họng, viêm amidan, viêm phổi, viêm vùng chậu, viêm tiết niệu, viêm ruột thừa, viêm thận cấp, viêm ống mật...
• Giảm các triệu chứng đau khớp, đau lưng.
• Thanh nhiệt cơ thể, giảm sốt, co giật, khó ngủ ở trẻ em.
• Giải độc, chữa rắn cắn, côn trùng đốt, chữa mụn nhọt sưng viêm.
• Hỗ trợ điều trị ung thư giai đoạn đầu các loại UT dạ dày, UT gan, UT trực tràng.

Bạch hoa xà thiệt thảo tươi hoặc khô đều sẽ dùng ở dạng thuốc sắc uống hàng ngày và có thể kết hợp với nhiều dược liệu khác. Lưu ý liều lượng tối đa là 250g tươi và 60g khô.

Bài thuốc với cây bạch hoa xà thiệt thảo

• Bài thuốc chữa viêm thận cấp, nếu có phù và albutin niệu thì sử dụng tới 15g bạch hoa xà thiệt thảo, 15g kim tiền thảo, 30g mao cân, 9g sơn chi tử, 6g tô diệp. Đem tất cả nguyên liệu đi sắc thành nước uống mỗi ngày.
• Để chữa co giật, sốt ở trẻ em, cần chuẩn bị một nắm cây bạch hoa xà thiệt thảo đã rửa sạch, giã nát rồi vắt lấy nước để uống, mỗi lần uống 1 thìa lớn và uống 2-3 lần/ngày.
• Chữa sỏi mật hay viêm ống mật, cần chuẩn bị 30g các vị thuốc kim tiền thảo, bạch hoa xà thiệt thảo và nhân trần. Đem sắc lấy nước uống mỗi ngày.
• Để trị mụn nhọt và những vết thương bị sưng đau, dùng 30g bạch hoa xà thiệt thảo khô và sắc lấy nước uống mỗi ngày 2 lần.
• Đối với trường hợp viêm đường hô hấp, viêm phổi, viêm amidan, viêm túi mật, viêm ruột thừa, ung thư... Thì nên dùng bài thuốc tiêm bắp, sử dụng 2ml/ống tiêm 2 lần x 4ml mỗi lần trong ngày.

Bạch hoa xà thiệt thảo là vị thuốc có nhiều công dụng với sức khỏe, tuy nhiên không phải ai cũng thích hợp sử dụng loại cây này. Để đảm bảo hiệu quả cũng như sự an toàn cho bản thân, hãy tham khảo ý kiến của chuyên gia trước khi sử dụng.